Hava kirliliği, günümüzde çevre ve insan sağlığı açısından ciddi bir tehdit oluşturan önemli bir sorundur. Hava kalitesi, havada bulunan zararlı gazlar ve partiküllerin miktarına göre belirlenir. Bu kirleticiler, endüstriyel faaliyetler, araç emisyonları ve doğal olaylar gibi çeşitli kaynaklardan gelir. Hava kirliliği, solunum yolu hastalıklarından kalp rahatsızlıklarına kadar pek çok sağlık problemine yol açabilir ve çevreyi olumsuz yönde etkileyebilir.
Hava kalitesinin ölçülmesi için Hava Kalitesi İndeksi (HKI) gibi sistemler kullanılır. Tüm Dünyada yaygın olarak kullanılan, Hava Kalitesi İndeksi (HKİ) sistemi ile havadaki kirleticilerin konsantrasyonlarına göre hava kalitesini iyi, orta, kötü, tehlikeli vb. şeklinde derecelendirme yapılmaktadır. Bu indeks, havadaki ozon, partikül madde, azot dioksit, kükürt dioksit ve karbon monoksit gibi kirleticilerin yoğunluğunu değerlendirir ve hava kalitesinin sağlık üzerindeki etkisini gösterir. Örneğin, 0-50 arasındaki değerler "iyi" olarak kabul edilirken, 301-500 arasındaki değerler "tehlikeli" olarak değerlendirilir ve ciddi sağlık risklerine neden olabilir.
Hava kirliliğini etkileyen başlıca kirleticiler şunlardır:
1. Ozon (O3): Ozon, üst atmosferde zararlı güneş ışınlarına karşı koruma sağlar, ancak yüzeyde yüksek miktarda bulunması, solunum problemleri ve bitkiler üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir.
2. Azot Dioksit (NO2): Araç emisyonları ve sanayi faaliyetleri sonucu ortaya çıkan bu gaz, solunum yolu hastalıklarını tetikleyebilir ve hava kirliliğini artırabilir.
3. Kükürt Dioksit (SO2): Fosil yakıtların yanması ve endüstriyel işlemler sırasında salınan SO2, solunum yolu rahatsızlıklarına yol açabilir ve asit yağmurlarına neden olabilir.
4. Partikül Madde (PM): Havadaki küçük parçacıklar, sağlık açısından ciddi tehlikeler oluşturur. Uzun süreli maruz kalma, kalp ve akciğer hastalıklarına yol açabilir.
Parametre |
SO2 [µg/m³] |
NO2 [µg/m³] |
CO [µg/m³] |
O3 [µg/m³] |
PM10 [µg/m³] |
1 Sa. Ort. |
1 Sa. Ort. |
8 Sa. Ort. |
8 Sa. Ort. |
24 Sa. Ort. |
|
Ulusal Sınır Değer |
410 |
270 |
10.000 |
120 |
70 |
AB Üye Ülkeleri Sınır Değeri |
350 |
200 |
10.000 |
120 |
50 |
Kirletici |
Ana Kaynağı |
Sağlık Etkisi |
Kükürtdioksit |
Fosil yakıt yanması |
Solunum yolu hastalıkları |
Azotoksitler |
Taşıt emisyonları, Yüksek sıcaklıkta yakma prosesleri |
Göz ve solunum yolu hastalıkları, asit yağmurları |
Partikül Madde |
Sanayi, yakıt yanması, tarım ve ikincil kimyasal reaksiyonlar |
Kanser, kalp problemleri, solunum yolu hastalıkları, bebek ölüm oranlarında artış |
Karbonmonoksit |
Eksik yanma ürünü, taşıt emisyonları |
Kandaki hemoglobin ile birleşerek oksijen taşınma kapasitesinde azalma, ölüm |
Ozon |
Trafikten kaynaklanan azot oksitler ve uçucu organik bileşiklerin(VOC) güneş ışığıyla değişimi |
Solunum sistemi problemleri, göz ve burunda iritasyon, astım, vücut direncinde azalma |